اوقاف در ایران: ۲۰ امام‌زاده و ۴۵۰ موقوفه در هر شهرستان
بررسی‌های پایگاه داده‌های باز ایران نشان می‌دهد به طور میانگین در هر شهرستان ۲۰ امام‌زاده و زیارتگاه، ۴۵۰ موقوفه و حدود ۳ هزار رقبه مشغول فعالیت اقتصادی، اجتماعی و مذهبی هستند.
سازمان اوقاف و امور خیریه ایران یکی از بزرگ‌ترین نهادهای مذهبی-اقتصادی کشور است که از نظر اداری و بودجه زیر مجموعه وزارت ارشاد و از نظر مدیریتی زیر نظر مستقیم رهبر جمهوری اسلامی فعالیت می‌کند. این سازمان - که هیچ گزارش مستندی از میزان منابع مالی و هزینه‌های خود منتشر نمی‌کند - همواره در مظان اتهام فساد مالی، زمین‌خواری و سوءاستفاده از منابع عمومی قرار دارد.
داده‌های آماری سازمان اوقاف و امور خیری در سالنامه آماری وزارت ارشاد نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۰ در کل کشور بیش از ۲۰۹ هزار موقوفه و یک میلیون و ۳۹۳ هزار رقبه زیر نظر سازمان اوقاف و امور خیریه فعالیت می‌کنند. اگر این آمار را به نسبت تعداد کل ۴۷۰ شهرستان و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری مندرج در سالنامه آماری سال ۱۴۰۰ ارزیابی کنیم، سهم هر شهرستان به طور متوسط ۴۴۵ موقوفه و ۲,۹۶۴ رقبه است.
موقوفه به مالی گفته می‌شود که دارای شخصیت حقوقی است و برای مصرف معینی وقف شده باشد. هر موقوفه می‌تواند ترکیبی از چند رقبه باشد؛ واحدی از مال موقوفه که به تنهایی قابل بهره‌برداری اقتصادی است.
مقایسه این آمار با ابتدای دهه ۱۳۹۰ نشان می‌دهد که طی یک دهه تعداد موقوفات ۲۵ درصد و تعداد رقبات حدود ۳۰ درصد افزایش یافته‌‌اند.
مقایسه تعداد رقبات با واحدهای صنفی، نشان از حجم قابل ملاحظه آنها دارد، چنان‌که بر اساس اعلام مقام‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال ۱۴۰۰ حدود ۲ میلیون و ۳۳۴ هزار واحد صنفی در سراسر کشور مشغول فعالیت بوده‌اند. اگر این رقم را به نسبت تعداد رقبات مقایسه کنیم به این نتیجه می‌رسیم که به ازای هر ۱/۷ واحد صنفی یک رقبه در ایران مشغول فعالیت اقتصادی است.
نسبت توزیع موقوفات و رقبات در میان استان‌های کشور برابر نیست. آمارهای تفکیکی سازمان اوقاف نشان می‌دهد استان‌های خراسان رضوی، اصفهان و فارس به ترتیب بیشترین تعداد موقوفه و استان‌های مازندران، خراسان رضوی و فارس بیشترین تعداد رقبه را در سراسر کشور دارند.
از آن سو استان‌های ایلام، کهگیلویه و بویراحمد و البرز و چهارمحال و بختیاری کمترین تعداد موقوفه و رقبه را در کل کشور دارند.
لینک نقشه و نمودار
اما موقوفات و رقبات تنها نهادهایی نیستند که زیر نظر سازمان اوقاف فعالیت می‌کنند. امام‌زاده‌ها و زیارت‌گاه‌ها نیز بخش دیگری از زیرمجموعه سازمان اوقاف و امور خیریه محسوب می‌شوند؛ امام‌زاده‌هایی که بر اساس آمارهای مندرج در سایت رسمی بانک جامع امامزادگان، تعداد آنها در سطح کشور بالغ بر ۸ هزار عدد است. به عبارتی در ایران به ازای هر شهرستان ۱۹ امام‌زاده و زیارتگاه تحت نظارت رسمی سازمان اوقاف فعالیت می‌کند.
دسترسی به بانک جامع امامزادگان در حال حاضر محدود است، اما داده‌های جمع‌آوری شده توسط سایت فکت‌نامه در سال ۱۳۹۷ تصویر نسبتا واضحی از توزیع جغرافیایی آنها به دست می‌دهد.
لینک نقشه و نمودار
بر این اساس استان‌های فارس، مازندران و گیلان به ترتیب با ۱,۵۳۷، ۱,۳۰۶ و ۷۰۸ امام‌زاده با اختلاف بیشترین تعداد امام‌زاده را در سراسر کشور دارند . روی هم ۴۰ درصد امام‌زاده‌ها و زیارتگاه‌های کشور را در خود جا داده‌اند.
از آن سو استان‌های سیستان و بلوچستان، کردستان، هرمزگان و کرمانشاه به ترتیب با ۲۰، ۳۹ و ۴۷ امام‌زاده کمترین تعداد امام‌زاده را در سراسر کشور دارند.