کاهش منابع آب‌های زیرزمینی، هم زمان با رشد یک و نیم برابری چاه‌های عمیق در ایران
در پی تشدید بحران آب در ایران، تحقیقات پایگاه دادههای باز ایران نشان می‌دهد، تعداد چاه‌های عمیق مجاز در ایران ظرف ۱۵ سال گذشته ۴۰ درصد و تعداد چاه‌های نیمه‌عمیق ۵۰ درصد بیشتر شده، اما میزان آب برداشتی از چاه‌ها ۱۵ درصد کاهش یافته است.
آمارهای منتشر شده در سالنامه‌های آماری مرکز آمار نشان می‌دهد، طی ۱۵ سال تعداد چاه‌های عمیق از حدود ۱۶۵ هزار حلقه در سال ۱۳۸۵، به بیش از ۲۰۹ هزار حلقه چاه عمیق در سال ۱۴۰۰ افزایش یافته است. اما با توجه به کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، میزان آب برداشتی از حدود ۳۶ میلیارد مترمکعب در سال به کمتر از ۳۰ میلیارد مترمکعب کاهش یافته است.
لینک نمودار
از سوی دیگر تعداد چاه‌های نیمه‌عمیق نیز در این ۱۵ سال از حدود ۴۶۰ هزار حلقه چاه به حدود ۶۷۶ هزار حلقه رسیده است. با این وجود حجم آب برداشتی از چاه‌های نیمه‌عمیق حدود یک میلیارد مترمکعب کمتر شده است.
لینک نمودار
این آمار، تنها مربوط به چاه‌های مجاز است. طبق گزارش‌های آماری صنعت آب و برق وزارت نیرو، تنها در سال ۱۴۰۱ تعداد ۱۲ هزار و ۳۰۷ حلقه چاه غیرمجاز در سراسر کشور پر و از برداشت ۴۲۳ حلقه چاه غیرمجاز دیگر، جلوگیری شده است.
با این اوصاف می‌توان تصور کرد که تعداد چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق فعال در کشور و میزان آب برداشتی، به مراتب بیش از این است.
بررسی آمار منطقه‌ای چاه‌های مجاز نشان می‌دهد، استفاده از چاه‌های عمیق در فلات مرکزی به پدیده‌ای رایج و متداول تبدیل شده است، چنانکه در سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ استان‌های فارس، اصفهان و کرمان در صدر استان‌هایی با بیشترین تعداد چاه‌های عمیق قرار دارند، به‌گونه‌ای که یک سوم کل چاه‌های عمیق ایران در این سه استان قرار دارند.
نکته قابل توجه و سوال‌برانگیز تعداد بالای چاه‌های عمیق در استان مازندران است که به طور طبیعی یکی از پرآب‌ترین مناطق ایران است. با این حال دادههای منتشر شده در سالنامه آماری مرکز آمار ایران در سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد این استان با نزدیک ۱۵ هزار چاه عمیق و حدود ۱۱۶ هزار چاه نیمه‌عمیق، بیشترین تعداد چاه را در سراسر ایران دارد. در سالنامه آماری سال ۱۳۹۹ نیز تعداد چاه‌های عمیق و نیمه عمیق استان روی هم نزدیک ۱۴۷ هزار حلقه چاه است که معادل بیش از یک ششم کل چاه‌های آب عمیق و نیمه‌عمیق در سراسر کشور است.
نقشه استانی چاه‌های عمیق و نیمه عمیق
یکی دیگر از نکات قابل توجه در نقشه‌های بالا جایگاه استان‌های شمال غربی ایران در استفاده از تعداد بالای چاه‌های نیمه‌عمیق برای مصرف بالای منابع آب زیرزمینی است که به گفته کارشناسان دلیل و عامل اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه است.